W 1945 r. rozpoczęła się w Polsce powojenna odbudowa, a także „oswajanie” tzw. ziem odzyskanych. Wyzwaniem była nie tylko sama odbudowa (jako gigantyczne przedsięwzięcie), ale też próba znalezienia kompromisu między tworzeniem jakościowych obiektów i dopasowaniem się do partyjnej doktryny. W książce „Słowo architekta. Opowieści o architekturze polski ludowej” pisze o tym dr Błażej Ciarkowski.
Transkrypcja podcastu do pobrania pod tekstem poniżej.
W czasie 45 lat istnienia PRL, powstało aż pięć milionów lokali mieszkalnych, z czego ponad połowa w tzw. „Epoce Gierka”. Na przestrzeni lat zmieniały się dominujące w architekturze style, niejednokrotnie narzucane przez komunistyczne władze – „socjalistyczny w treści i narodowy w formie” socrealizm, modernizm czy postmodernizm. Z szarzyzną mieszkalnych molochów i bloków z wielkiej płyty próbowali walczyć architekci, tworząc śmiałe, nowoczesne projekty. Dr. Błażej Ciarkowski, autor książki „Słowo architekta. Opowieści o architekturze polski ludowej”, oddał im głos i uczynił ich wspomnienia jednym z najważniejszych elementów publikacji.
O zmianach zachodzących w architekturze PRL pisze w swojej książce Anna Cymer.
Oprócz wielu anegdot w książce pojawiają się też gorzkie refleksje. Prof. Tadeusz Mrówczyński, prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich (1978-1981) przyznał, że „architekci nie są autorami projektów, a producentami dokumentacji”. Z kolei Przemysław Gawor, autor m.in projektu schroniska w Dolinie Rybiego Potoku, opisywał pracę nad realizacją jako proces, w którym „o wszystko musiał walczyć trzy razy”. Cięcie kosztów oraz brak odpowiednich materiałów często decydowały o ostatecznej rozbieżności między pierwotnym zamysłem architektonicznym a gotowym budynkiem.
Symbolicznym wydarzeniem były prace nad odbudową stołecznej starówki, o której rozmawiamy z Błażejem Brzostkiem.
W książce opisane zostały także warunki pracy architektów, których profesja była tuż po wojnie bardzo pożądana. Zatrudnieni byli w państwowych zespołach i tzw. „Miastoprojektach”. Zdarzało się także, że dostawali tzw. nakazy pracy przy konkretnych realizacjach. Pierwsza samodzielna pracownia architektoniczna powstała w Polsce w 1958 r.
Gościem Audycji Kulturalnych jest autor książki, dr Błażej Ciarkowski z Uniwersytetu Łódzkiego.
Zdjęcia: Uniwersytet Łódzki / Narodowe Archiwum Cyfrowe
