Mimo przedwojennych związków z Warszawą, architektka i urbanistka Helena Kurcyusz po 1945 postanowiła osiąść w zrujnowanym Szczecinie i zająć się planowaniem jego odbudowy. Miała też wpływ na ożywienie życia artystycznego miasta. Poświęconą jej wystawę można oglądać w Muzeum Historii Szczecina.
Transkrypcja podcastu do pobrania pod tekstem poniżej.
Helena Kurcyusz (1914-1999) urodziła się w Sandomierzu, była córką naczelnego inżyniera Warszawy oraz jej prezydenta (1927-1934) Zygmunta Słomińskiego. Tuż przed wybuchem wojny obroniła dyplom na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. We wrześniu 1939 r. brała udział w obronie Warszawy, później była związana ze Związkiem Walki Zbrojnej, a później Armią Krajową. W 1942 została aresztowana i trafiła do obozu koncentracyjnego na Majdanku, później przetransportowano ją do Ravensbrück, a następnie Neubrandenburga. Po 1945 roku trafiła do Szczecina.
Przypadek sprawił, że związała się z miastem na całe życie. Jak wspominała „przed wojną słysząc to [że zamieszka na stałe w Szczecinie – przyp. aut], popukałaby się w czoło”. Działała w komisji ds. nazw ulic miasta (tworząc nazwy ulic: Ku Słońcu czy Bohaterów Warszawy – ta ostatnia przyjęła się w całej Polsce), a także przeprowadzała inwentaryzację ocalałych zabytków Szczecina (m.in. odkryła sarkofagi książęce na Zamku Książąt Pomorskich). Miała duży wpływ na urbanistyczny kształt Szczecina, a także innych miast i miasteczek na Pomorzu Zachodnim.
Więcej o powojennej odbudowie stolicy można usłyszeć w podcaście poświęconym wystawie „Zgruzowstanie Warszawy 1945–1949”.
W lipcu 1946 r. objęła stanowisko Głównego Urbanisty Województwa Szczecińskiego, później pracowała w Wojewódzkiej Pracowni Urbanistycznej. Była również współorganizatorką Wydziału Architektury w Szkole Inżynierskiej w Szczecinie. Zajmowała się także życiem kulturalnym miasta: była inicjatorką powstania klubu „13 Muz”, a w willi przy ul. Wyspiańskiego, gdzie mieszkała, prowadziła dom otwarty. Chętnie malowała – zwłaszcza pejzaże, a także portrety swoich bliskich.
O wystawie „Wymyślając miasta na nowo. Helena Kurcyusz – architektka i urbanistka”, którą do 3 września 2023 r. można oglądać w Muzeum Historii Szczecina, opowiedziała kuratorka dr Anna Lew- Machniak.
Zdjęcia: dzięki uprzejmości Muzeum Narodowego w Szczecinie – Muzeum Historii Szczecina.
„Ożywiła Szczecin” – miasto oddaje hołd Helenie Kurcyusz – transkrypcja podcastu
