Marmurowy sarkofag na szczątki Bolesława Chrobrego, elementy uzbrojenia husarskiego i emalie limuzyjskie. Między innymi te elementy z bogatej kolekcji Czartoryskich można podziwiać w Warszawie.
„Ojczyzno! Nie mogłam Cię obronić, niech Cię przynajmniej uwiecznię” – w przededniu upadku Rzeczypospolitej pisała Izabela Czartoryska. Chcąc ocalić narodową pamięć księżna zaczęła gromadzić pamiątki i relikwie po polskich władcach i bohaterach. Szczególną estymą darzyła dawne militaria. W jej kolekcji w Świątyni Sybilli w Puławach znalazły się zbroje husarskie, efektowne karaceny oraz liczne okazy białej broni. Swoje zbiory Izabela Czartoryska wzbogacała także wątkami z historii innych państw. W drugim budynku muzealnym, tak zwanym Domu Gotyckim, zgromadziła artefakty związane między innymi z Williamem Szekspirem i Franciszkiem I Francuskim.
Mąż Izabeli Czartoryskiej, książę Adam Kazimierz, był miłośnikiem i znawcą książek. Gromadził dzieła literatury światowej, które stały się podwaliną przyszłych zbiorów Biblioteki Książąt Czartoryskich.
Dzieje muzeum w Puławach zakończył wybuch powstania listopadowego. Posiadłość Czartoryskich została skonfiskowana przez władzę carską, a jej mieszkańcy zostali zmuszeni do emigracji. Na szczęście sporo elementów kolekcji udało się ukryć w dworach, kościołach i chłopskich chatach. Duża część zbiorów trafiła wraz z rodziną Czartoryskich do Paryża.
Pasję kolekcjonerską miał też wnuk księżnej Izabeli, Władysław Czartoryski. Jego podejście do zbiorów różniło się jednak od sentymentalno-romantyczego, które reprezentowała jego babka. Władysław do powiększania zbiorów podchodził w sposób nowoczesny. Dążył do gromadzenia zespołów obiektów bliskich sobie stylowo bądź warsztatowo, zarówno w dziedzinie malarstwa, rzeźby, jak i rzemiosła.
Kolekcja Czartoryskich w drugiej połowie XIX wieku trafiła do Krakowa i tam znajduje się do dziś. Muzeum Książąt Czartoryskich zostało włączone w struktury Muzeum Narodowego w Krakowie. Najcenniejszymi dziełami znajdującymi się w posiadaniu Muzeum są: „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci, „Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta van Rijn oraz „Krajobraz z wyspą skalistą” Pietera Bruegela Starszego, „Polonia – Rok 1863” Jana Matejki, „Śniadanie w parku” Jana Piotra Norblina, czy „Scena batalistyczna” Aleksandra Orłowskiego. 29 grudnia 2016 roku w ramach transakcji dokonanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego kolekcja stała się własnością państwa polskiego.
Jej fragment od 7 grudnia można oglądać w warszawskiej Galerii Kordegarda. Koncepcja wystawy „Czartoryscy. Historia kolekcji” opiera się na przedstawieniu trzech głównych postaci, którym zawdzięczamy zbiory: Izabeli, Adama i Władysława Czartoryskiego. Wystawa będzie czynna do 14 stycznia. To swojego rodzaju zachęta do zaznajomienia się z pełną prezentacją zbiorów, która nastąpi pod koniec 2019 roku w odrestaurowanym Pałacu, jednym z budynków Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
Zapraszamy do wysłuchania relacji z wernisażu wystawy „Czartoryscy. Historia kolekcji”.
