Przez niemal 12 lat swojego istnienia wyprodukował 44 filmy pełnometrażowe – większość z nich trafiła do kanonu polskiej kinematografii, a „Ziemia Obiecana” otrzymała nominację do Oscara. Nieprzypadkowo to reżyser – Andrzej Wajda – objął kierownictwo artystyczne Zespołu, który był nie tylko przestrzenią twórczej pracy, ale także wymiany myśli i idei.
Transkrypcja podcastu do pobrania pod tekstem poniżej.
Zespół Filmowy X powstał 1 stycznia 1972 r. Oprócz Wajdy, najważniejszą rolę w jego pracach odegrali Barbara Pec-Ślesicka jako szef produkcji oraz kierownik literacki – Bolesław Michałek. To w tym środowisku artystyczne kształty nabierało kino moralnego niepokoju.
Swoje filmy w „X” tworzyli Agnieszka Holland, Janusz Zaorski, Tadeusz Chmielewski, Feliks Falk czy Ryszard Bugajski. „Przesłuchanie” tego ostatniego, trafiło w 1982 r. na tzw. półkę. Premiera filmu w 1989 r. uznawana jest za symboliczną datę końca komunizmu w kinematografii.
Rozmowy z Ryszardem Bugajskim można wysłuchać w naszym cyklu „Mistrzowie mówią”.
Twórcy podkreślali, że „X” był czymś więcej niż studiem produkcyjnym. Udało się tam stworzyć atmosferę twórczego działania, a także prawdziwej współpracy między artystami, którzy wspierali projekty kolegów.
Po serii znaczących produkcji takich jak „Wesele”, „Panny z Wilka” czy „Człowiek z Marmuru” Wajdy, „Gorączka” i „Kobieta samotna” Agnieszki Holland oraz słynnych seriali telewizyjnych jak „Czterdziestolatek” Jerzego Gruzy, w maju 1983 r. Zespół Filmowy X został rozwiązany w związku z zarzutem działalności opozycyjnej.
W tym roku mija 50 lat od założenia „X”. Jednym z punktów obchodów, poza uroczystymi seansami filmowymi, było nadanie imienia Andrzeja Wajdy skwerowi na warszawskim Żoliborzu.
W Audycjach Kulturalnych o historii Zespołu Filmowego „X” opowiada Jarosław Grzechowiak, historyk kina polskiego, doktorant filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim.
Zdjęcie: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
„Raj utracony” – co wiemy o Zespole Filmowym X – transkrypcja podcastu
